Diaspora Connect een mooi kado bij 150 jaar herdenking en viering Hindostaanse immigratie

Amar Soekhlal en Sandew Hira, 5 juli 2021

Inleiding

Het project Calcuttabrieven is haar afrondende fase ingegaan en zal op 5 juni 2022 worden gepresenteerd. Het Sarnámihuis is bezig met de voorbereiding van een nog groter project: Diaspora Connect (DC). Het zal op 5 juni 2023 worden gepresenteerd als een prachtig kado van het Sarnámihuis aan de Hindostaanse gemeenschap.

Amar Soekhlal en Sandew Hira leggen uit wat DC is in een gesprek op YouTube. Dit artikel legt het idee verder uit.

Wat is Diaspora Connect (DC)?

DC is een interactieve webapplicatie die niet de beschikbaarheid van de historisch bron centraal stelt, maar de ervaring van de gebruiker. De grootste groep gebruikers zijn mensen die bezig zijn om hun familiegeschiedenis te construeren. Daarna volgt de groep van wetenschappers die onderzoek verrichten.

De eisen die aan de applicatie gesteld worden vanuit de genealogen zijn:

De zoektocht naar informatie uit meerdere historische bronnen. DC moet verschillende bronnen vanuit een centrale plek met elkaar kunnen verbinden.
Het op een gebruikersvriendelijke manier genereren van stamboominformatie uit deze bronnen.
De mogelijkheid om informatie uit familie-archieven toe te voegen aan de applicatie.
De mogelijkheid om te communiceren met andere gebruikers die de applicatie gebruiken.
De mogelijkheid om een follow-up te doen, bijvoorbeeld faciliteiten om op zoek gaan naar het dorp van hun voorouders, of communiceren met mensen in India.

De ervaring van de wetenschappelijke onderzoekers is vooral gericht op het verkrijgen van data voor wetenschappelijk onderzoek.

Dekolonisatie van het archiefwezen

De huidige werkwijze van het archiefwezen is de ontsluiting van archiefstukken (conserveren, beschrijven en toegankelijk maken). Toegankelijk maken betekent dat een gebruiker naar het archief gaat en een archiefstuk kan opvragen om te raadplegen en dar eventueel kopieën van kan maken. Digitalisering betekent het toegankelijk maken van archiefstukken door ze te scannen en via internet beschikbaar te stellen.

In de klassieke non-digitale omgeving is de taak van het archief beperkt tot de beschrijving van de inventaris. Dit is een technische beschrijving van de archiefstukken: waar gaan ze over en hoe zijn ze tot stand gekomen. Soms houd het archief een tentoonstelling van archiefstukken waarbij uitgebreide inhoudelijke beschrijvingen worden getoond. Het (de)koloniale karakter van het archief komt tot uitdrukking in die inhoudelijke beschrijving: de terminologie die gebruikt wordt, de constructie van een verhaallijn die past binnen een koloniale narratief, de selectie van feiten die passen in die verhaallijn en het weglaten van feiten die die lijn tegenspreken en de ethische uitgangspunten die vaak impliciet zijn en aangeven wat goed of fout was in de geschiedenis.

In de digitale omgeving wordt veelvuldig gebruik gemaakt van inhoudelijke verhalen die veel verder gaan dan de technische inventarisbeschrijving. Het (de)koloniale karakter van het archief komt tot uitdrukking in die beschrijvingen.

Koloniale geschiedenis en identiteit

Koloniale geschiedenis kan voor sommige een bron van trots zijn. Premier Balkenende riep in 2006: “Nederland kan het weer! Die VOC-mentaliteit, over grenzen heen kijken, dynamiek!” De verwijzing naar de koloniale geschiedenis van de VOC wordt met een positieve associatie naar de kolonisator gedaan.

Geschiedenis speelt een belangrijke rol in de identiteitsvorming van gekoloniseerde gemeenschappen. Archieven kunnen daarin een cruciale rol spelen. Neem het voorbeeld van Curaçao. Daar was Tula, de leider van de opstand van de totslaafgemaakten in 1795, in de koloniale versie van de geschiedenis afgeschilderd als een crimineel. In de jaren zestig begon onder invloed van de Black Power beweging een verzet tegen deze koloniale visie op Tula. Dr. A.F. Paula heeft in 1974 een bronnenpublicatie uitgebracht met alle originele documenten over de opstand. Die is gebruikt in de constructie van het verhaal van Tula als de bevrijder van zwarte mensen en de historische onderbouwing gegeven voor een hle beweging om Tula al een nationale held te eren: een museum, romans en gedichten ter ere van hem, een standbeeld, een Tula route met toneel en wandelingen naar de plekken van de opstand en een nationale viering van zijn verzet.

Op een minder dramatische wijze spelen archieven een belangrijke rol in de identiteitsvorming van families via genealogisch onderzoek. Familiegeschiedenis is de ingang naar de geschiedenis van een (gekoloniseerde) gemeenschap.

De behoefte vanuit de gemeenschap

Digitalisering heeft de weg geopend voor een actieve betrokkenheid van gekoloniseerde gemeenschappen om archiefbronnen te ontsluiten en te gebruiken. Iedereen kan een archief binnenstappen, bronnen kopiëren en bewerken om die vervolgens op internet te zetten. In het geval van de Surinaamse archieven is dat ook vaak gebeurd.

In Suriname zijn de immigratieregisters van Hindostanen, Javanen en Chinezen gedigitaliseerd door organisaties buiten het archiefwezen (een particulier bedrijf en een instituut van de Anton de Kom Universiteit). Die registers worden intensief gebruikt door mensen die hun familiegeschiedenis onderzoeken. Het Nationaal Archief stelt de gegevens beschikbaar met een zoekfunctie.

Het Sarnámihuis kent de Hindostaanse gemeenschap op basis van veelvuldige contacten erg goed en heeft de behoefte aan archiefdiensten in kaart gebracht. Het archiefwezen is aanbodgericht en niet vraaggericht. Ze biedt diensten aan gebaseerd op haar aanbod van archiefmateriaal en haar beleid m.b.t. prioriteiten van voor toegankelijkheid. De behoefte vanuit de Hindostaanse gemeenschap is breder. Die behoefte kent verschillende aspecten.

Het eerste aspect is de correctie van fouten in de Hindostaanse database. Er zijn bij de invoer duidelijk fouten gemaakt waarbij er in verschillen velden tegenstrijdige informatie is, maar er is geen mogelijkheid om die informatie te corrigeren. Voorbeeld: de datum voor de start van een contract ligt voor de datum van aankomst van een schip.

Het tweede aspect is de koppeling van familiearchieven aan de Hindostaanse database. De informatie uit de archieven spreken soms de informatie uit de archiefbronnen tegen. Er zou een mogelijkheid moeten zijn om die informatie toe te voegen, zodat iedereen kan zien dat er meer bronnen zijn over dat onderwerp.

Het derde aspect betreft de behoefte aan een efficiënte presentatie van stamboomgegevens. De immigratieregisters vormen samen het bevolkingsregister voor de dwangarbeiders. Iedere arbeider had een contractnummer. In het register waren soms lange vellen met informatie over huwelijken, echtscheidingen, overlijden, geboorten, aankoop en verkoop van gronden e.d. In de database is dat ingevoerd als vrije tekst in een memoveld. Om een stamboom te maken van een familie op basis van contractnummers moet gezocht worden in verschillende memovelden. Die moeten dan uitgeprint worden en vervolgens moet handmatig de informatie in een stamboom worden gegoten. Voor de gebruiker zou het handiger zijn om op basis van een contractnummer een stamboom te genereren, maar hiervoor moet in de informatie uit de memovelden gestructureerd worden in velden van een stamboom.

Het vierde aspect betreft de communicatie met andere mensen die werken aan hun stamboomgeschiedenis. Soms werken verschillende mensen van verschillende familietakken met de database zonder dat ze het van elkaar weten. Voor de gebruiker is het handig als er een optie was waarbij ze kunnen aangeven of ze willen dat anderen weten aan welke stamboom zij werken.

Het vijfde aspect betreft de follow-up van het onderzoek naar de familiegeschiedenis. Een belangrijke follow-up is dat Hindostanen naar India gaan om hun familie te zoeken. Dat gebeurt veelvuldig. Maar de geografische indeling uit de koloniale periode is anders dan de periode na de onafhankelijkheid van India. De indeling in de Britse periode was District, Politiepost en Dorp. Nu is het Staat, District, SubDistrict en stad/dorp. Een tool die aangeeft hoe een dorp in de Britse koloniale periode nu heet in postkoloniaal India zou heel handig zijn om de familie te zoeken. Nog handiger zou het zijn om het dorp via Googlemaps te kunnen vinden met alle voorzieningen die daarom heen zij voor een bezoek (afstand tot een stad, hotelvoorzieningen, transportmogelijkheden etc.).

Het zesde aspect betreft de meertaligheid van de informatie uit de database. Het zou handig zijn om in de zoektocht in India de Nederlandstalige informatie te delen in Hindi of Engels met mensen daar, let liefst via de mobiele telefoon.

Het zesde aspect betreft de verbinding met andere landen waar Hindostaanse dwangarbeiders naar toe zijn gebracht en die uit dezelfde dorpen kwam als de arbeiders die naar Suriname zijn gebracht. Er zijn 150.000 Hindostaanse arbeiders naar Zuid-Afrika gebracht om als contractarbeider te werken. Er is een database op internet gepubliceerd met al hun gegevens. Daaruit blijkt dat er honderden dorpen zijn die ook in de Surinaamse database voorkomen en van waaruit mensen zijn gegaan naar Zuid-Afrika en Suriname en die mogelijk familie zijn van elkaar. Het zou goed zijn om de Zuid-Afrikaanse database te integreren in DC en relatie te bouwen met Zuid-Afrikaanse Hindostaanse organisaties die betrokken zijn met genealogie en zoektocht naar familie in India om ervaringen uit te wisselen via DC.

Het zevende aspect heeft betrekken om een instrument om de zoektocht naar familie in India gemakkelijker te maken. Soms denkt men dat het kastenstelsel in India verdwenen is, maar kaste speelt nog steeds een belangrijke rol in het identificeren van mensen. De Hindostaanse database heeft kaste vermeld als kenmerk, maar wat de betekenis is van die kaste is onduidelijk. Het is van belang om in DC een uitleg te geven van de kasten zodat bij een zoektocht men weet waarover men spreekt.

Het concept

De eisen die aan de applicatie gesteld worden vanuit de genealogen zijn:

De zoektocht naar informatie uit meerdere historische bronnen. DC moet verschillende bronnen vanuit een centrale plek met elkaar kunnen verbinden.
Het op een gebruikersvriendelijke manier genereren van stamboominformatie uit deze bronnen.
De mogelijkheid om informatie uit familie-archieven toe te voegen aan de applicatie.
De mogelijkheid om te communiceren met andere gebruikers die de applicatie gebruiken.
De mogelijkheid om een follow-up te doen, bijvoorbeeld faciliteiten om op zoek gaan naar het dorp van hun voorouders, of communiceren met mensen in India.

De ervaring van de wetenschappelijke onderzoekers is vooral gericht op het verkrijgen van data voor wetenschappelijk onderzoek.

Functies

DC heeft de volgende functies:

Database functie: het gestructureerd aanbieden van historische informatie uit verschillende bronnen.
Rapportage functie: het genereren van rapportages, met name een stamboomgenerator die de informatie uit de memo-velden presenteert via een stamboom view, waarbij familie-relaties visueel inzichtelijk worden gemaakt, naast statistische rapportages voor wetenschappers.
Invoer functie: het toevoegen van informatie uit fammilie-archieven: tekst, video, foto en audio.
Communicatie functie: kunnen zien wie bezig is met onderzoek, de mogelijkheid om te communiceren via forum- of chatfuncties.
Googlemaps: de geografische informatie uit de koloniale periode (District, Politiepost en Dorp) moet gekoppeld worden aan de geografische informatie van het huidige India (Deelstaat, District, Subdistrict, Dorp). Vanuit die koppeling kan een gebruiker direct via Googlemap zien waar het dorp uit de historische bron ligt en welke omliggende dorpen mensen hebben die naar Suriname zijn gegaan.

Meertaligheid: Belangrijk is de meertaligheid om te kunnen communiceren met Hindostanen in India en andere voormalige koloniën waar Hindostanen zijn gebracht. DC zal in Nederlands, Engels, Frans en Hindi beschikbaar zijn. De memo-informatie zal online vertaald worden.

De databases van DC

De belangrijkste database van DC is de database van immigratieregisters. Die bevat gedetailleerde informatie over de Hindostaanse contractarbeiders. Het is beschikbaar op GaHetNa, maar de gecorrigeerde versie komt in DC. De correctie moet een combinatie zijn van geautomatiseerde controles en handmatige correcties. Het gaat om 37.000 records die gecontroleerd moeten worden.

Een tweede belangrijke database die nu gebouwd en gevuld wordt is de database van de Calcutta-brieven: de correspondentie van de Agent-Generaal, die belast was met het toezicht op de Hindostanen, met allerlei partijen (districtcommissarissen, Emigratie-Agent in Calcutta, autoriteiten in het Caraïbisch gebied). Die correspondentie bevat veel persoonlijke informatie over Hindostanen, die van belang is voor genealogisch en wetenschappelijk onderzoek. De database zal op 5 juni 2022 gepresenteerd worden in print en een jaar later op internet als onderdeel van DC.

In Zuid-Afrika is de database gepubliceerd van 150.000 Hindostanen die daar naar toe zijn gebracht onder het indentureship systeem. Die integreren we in DC, zodat de mensen die uit dezelfde dorpen kwamen en naar Suriname en Zuid-Afrika zijn gegaan met elkaar verbonden kunnen worden. We moeten beslissen of we alleen het deel dat betrekking heeft op Suriname (mensen die uit dezelfde regio’s kwamen) overnemen of het als geheel nemen.

Er zijn Surinaamse databases (Javanen, Chinezen en de volkstelling van 1921) waar gegeven over plantages en persoonsgegevens gevonden kunnen worden, die gekoppeld kunnen worden aan de Hindostaanse databases.

De rapportages van DC

De informatie uit de memo-velden van de immigratieregisters moeten via een combinatie van automatische checks en handmatige handelingen geconverteerd worden naar afzonderlijke woorden, die vervolgens in apart velden moeten worden gezet voor een stamboomgenerator en trefwoorden. Het gaat om 20.956 records met memo-velden met in totaal 1.451.598 woorden.

De stamboomgenerator. De stamboomgenerator met op basis van een geselecteerde persoon een rapport genereren van de ouders en de kinderen en per ouder en kind weer de gekoppelde persoonsgegevens: overlijden, geboorten, huwelijken, echtscheidingen e.d.

De trefwoordenlijst: ieder memoveld moet voorzien worden van trefwoorden over de onderwerpen die daarin aan de orde komen, zoals familierelaties, grondbezit, relatie met de overheid etc.

De statistische en grafische rapportages. Op basis van de trefwoorden en andere gestructureerde velden (godsdienst/kaste, geslacht, leeftijd, plantage, geografische afkomst, plantages waar gewerkt, hercontracten) moeten standaardtabellen en grafieken worden geproduceerd.

De invoer-functie van DC

Genealogen verzamelen veel interessante informatie over hun familie-geschiedenis: verhalen uit de familie, artefacten (sieraden, foto’s, oude audio-opnamen), reizen naar India om verloren families te zoeken. Die verhalen zijn niet publiek. Soms worden bij familie-reunies boekjes met de familiegeschiedenis in beperkte oplage gepubliceerd. DC biedt de volgende mogelijkheden om die informatie op te nemen en te koppelen aan ander historische informatie:

Het invoeren van tekstgegevens gekoppeld aan records in de DC.
Het uploaden van bestanden gekoppeld aan de tekstgegevens: audio, video, foto’s, kaarten e.d.
Gebruikers moeten een gebruikersaccount aanmaken om dit te kunnen doen.

Medewerkers van DC zullen het materiaal beoordelen voordat tot publicatie in DC wordt overgegaan.

De communicatie functie van DC

Er zijn twee typen gebruikers`van DC:

Hun communicatiebehoefte is met andere genealogen: het uitwisselen van ervaringen in hun zoektocht en het delen van informatie. Dat kan met forum- en chatopties binnen DC en andere mogelijkheden daarbuiten (beschikbaar stellen van email en telefoonnummer).
Hun communicatiebehoefte is met andere wetenschappers: wie doet wat met DC, agenda van activiteiten (congressen, webinars), overzicht van lopende onderzoeken. Ingelogde gebruikers kunnen agenda van activiteiten zelf invullen en hun informatie over lopende onderzoeken beschikbaar stellen.

De Google map functie van DC

Door Googlemaps te integreren in DC ontstaan voor gebruikers interessants mogelijkheden voor de follow-up van hun onderzoek. Vaak resulteert genealogisch onderzoek naar een reis naar India om de familie van hun voorouders te (be)zoeken. Het probleem is dat de geografische indeling in de koloniale periode afwijkt van de huidige postkoloniale geografische indeling. Er moet een handmatige koppeling worden gemaakt tussen de dorpen van vroeger en de dorpen van nu. Op basis van de huidige indeling kan Googlemaps ingebouwd worden in DC. Dan komen nieuwe interessante mogelijkheden vrij:

Locaties op de kaart: je klikt op een dorp van vroeger en je vindt de locatie van nu. Dat geldt ook voor de politiepost en district. Klik op de locatie in de kaart om alle Google gerelateerde gegevens te zien (afstand tot andere dorpen, route daar naartoe, foto’s van belangrijke gebouwen etc). Zie wat je met Googlemaps kunt doen: https://www.techlicious.com/tip/surprising-things-you-can-do-with-google-maps/
Dorpen die bij elkaar horen: klik op een district of politiepost en je vindt alle dorpen die in dat district of politiepost zitten op de kaart.
Mensen uit een locatie: als je een locatie hebt gevonden (dorp, politiepost, district), dan kun je klikken op een locatie om alle mensen te zien die uit die locatie komen uit Suriname en Zuid-Afrika met hun bijbehorende persoonsgegevens.
Personen op de kaart: klik op een persoon en je ziet op de kaart waar hij/zij vandaan komt.

De vertaalfunctie van DC

De webapplicatie is meertalig. De meertaligheid is op twee niveaus:

Scherminformatie: labels, velden van records, teksten op buttons e.d. Deze zijn beschikbaar in het Nederlands, Engels, Frans en Hindi. Hindostaanse contractarbeiders zijn naar Engels en Franse kolonieën gebracht.
Inhoudelijke informatie: lange uitlegteksten, teksten uit de memovelden. Google Translate wordt ingebouwd in DC waardoor de Nederlandse teksten in iedere taal kan worden vertaald op basis van Google Translate.

Webapplicatie en mobiele app

De webapplicatie wordt geraadpleegd via internet. Ingelogde gebruikers kunnen via favorieten hun eigen reeds opgezochte informatie opslaan. Dat biedt vervolgens de mogelijkheid om die informatie via een mobiele DC app beschikbaar te stellen, zodat als je ergens bent (bijvoorbeeld in India) je via je mobiele telefoon jouw specifieke informatie uit DC kunt raadplegen of laten zien.

Klankbordgroepen

Er zullen twee klankbordgroepen worden opgezet:

Een klankbordgroep van Hindostaanse genealogen, die actief bezig zijn met het onderzoek naar hun familie-geschiedenis en hun feedback geven op de ontwikkeling van de applicatie.
Een klankbordgroep van wetenschappers op het gebied van Indiase contractarbeid.

Geschiedenisfonds

Hiervoor heeft het Sarnámihuis een speciaal fonds opgezet voor haar geschiedenisprojecten: het Uggarah Ramdhari geschiedenisfonds. Dit fonds wordt gevuld door donateurs en fundraising activiteiten. Klik hier voor meer informatie over het fonds.